Памяць — дзіўная рэч, якая заўсёды кажа не тое, што хочаш. Бо ўзгадваецца не пажаданае, а важкае. Не зручнае, а істотнае. Мы ёсць, бо за намі — свае і чужыя, жывыя ды мёртвыя. І свая зямля, з якой трэ неяк дамаўляцца. Новая проза пра вечныя справы. Іншы беларускі стайл.
“Колдун Тамат ” — раман Андрэя Дудко пра пісьменніка, які, кіруючыся творчай мэтай, затварыўся ў старым доме ў беларускай правінцыі. Доўгая адзінота і самакапанне адкрываюць ключ да схованак душы і глыбіняў творчасці, якія як лавіна закручваюць пісьменніка ў чараду ірэальных падзей. І выводзяць на свет дзіўныя рэчы, якіх ніколі не было.
Згублена, здаецца, такая дробязь — аскепкі старога кубка. Але сямёра сяброў апынуліся ў свеце, што звузіўся да памераў казармы, у якую пераўтварылася некалішняя іхняя школа. І, увогуле, цалкам іх родны горад ды сама краіна. Кожнаму наканавана ў небяспечнай дарозе сустрэць свой непазбежны выбар: спалохацца ды схавацца за спіны сяброў, здрадзіць ці ахвяраваць. І толькі яны здольныя вярнуць ранейшае жыццё. Бо яны — вольнеры.
Рытм. Сюжэт. Агучка. І фінальныя тытры са спісам тых, хто адбыўся раней за цябе. Юля Шатун робіць амаль немагчымае: сінема як літаратуру, рух словаў як фільм. Тут усё ўпершыню. І ўсё ў апошні раз. Як ты. Як я.
“Стасункі” — гэта ні аб чым. Бо па-за межамі танных рамкамаў, бадзёрага тусняку ды бясконцага пікапу ёсць сапраўднае жыццё. Дзе “адзін плюс адзін” — часам плюс, а часам — адзінота. І ніхто ніколі не ведае, навошта гэта ўсё. І што тут рабіць. Ды й што тут зробіш? Можа, адно тэксцік.
Нябачная літаратура не хоча заставацца нябачнай. Непрачытанае прагне ўвагі ды разумення. Хай сабе на гэта амаль няма шанцаў. Паэтычны hand made вяртаецца, калі яго не чакаюць. І менавіта таму мае нагоду зрабіцца падзеяй.
Дзеянне ў гэтай кнізе адбываецца па той бок і па гэты. Па гэты бок — таямнічае знікненне дзяўчыны і з’яўленне новых дадзеных, якія могуць перавярнуць уяўленне пра беларускія традыцыйныя лялькі. А па той бок — тыя ж лялькі выконваюць свае магічныя абавязкі: абараняюць гаспадароў, дапамагаюць змагацца з нячысцікамі, але часам і самі ператвараюцца ў злыдняў. І як заўжды, калі дачытаеце кнігу, зможаце вырашыць, па які бок — вы.
“Хлопчык і сьнег” — прыквел “Маіх дзевяностых”. У ёй аўтар расказвае пра сваё савецкае дзяцінства — 1975-1991. Кніга выходзіць па-беларуску сёлета ў выдавецтве “Янушкевіч” у Варшаве.
Павел Анціпаў практыкуе літаратурны фрыстайл. Дзе ўсё нібыта пра сябе, а насамрэч пра космас. Ягоныя гарадскія апокрыфы і лірычныя сола на падкручаных нервах не паспяваюць надакучыць, бо аўтар спяшаецца жыць далей — і цягне чытача за сабой. Гэтым разам — у той Мінск, якога больш ужо ніколі не будзе.
Беларускасць — не мова, а стан рэчаў. Траўматычная любоў “без особых причин”. Адчайная залежнасць ад прыватных абломаў і здольнасць вырабляць з іх вершы. Беспрытульнасць, што завецца Радзімай. І мы самі — ці то суперзоркі, ці то пацярпелыя. У белліта палынны смак. Пакаштуй.
Айчыннае літаратурнае замежжа — асобная тэма. Вальжына Морт, Вольга Гапеева, Таццяна Заміроўская, Алёна Глухава, Саша Філіпенка… Белліт іншай хуткасці і новай якасці. Нашы кніжкі. Нават калі аўтарка прамаўляе па-французску.
Той выпадак, калі ў жыцці за мяжой адбудоўваецца прынцыпова іншы смак беларушчыны. Адзін з нешматлікіх галасоў, якія важна чуць.