На календары — снежань, а ў нас — вялікі гадавы #флэшбэк!
Беларускі перформанс ужо адбыўся, адбываецца постперформанс. Вецер рэакцыі здзьмувае слова, што зрываецца з вуснаў, і зносіць у паліцэйскую бездань. Любімыя кружэлкі шыпяць, кнігі з хатняй бібліятэкі збіраюць данаты на Патрэоне, зламаныя мыліцы пыляцца ў цёмным волкім склепе. Тваё цела — твая галоўная турма. Выйсця няма і, хутчэй за ўсё, болей не будзе. Але застаюцца яшчэ апісанні да перформанса, якія можна гартаць, як фотаздымкі асабістага распаду.
Кожны з крытыкаў жадае ведаць, дзе жыве верабейка гаварушчы. Яны гатовыя развінціць твор у пошуках крытычнага бога, але на руінах тэксту нічога няма. Ні шчасця, ні сонца, ні ўцямнага сэнсу. “Я танцую”, — кажуць крытыкі, бо больш ім нічога не застаецца, як выдаць сваю хаду па коле за танец. Жыгал аджыгае пра Біран, але да чаго тут Валер Гапееў у абдымку са Стасем Карпавым?
Беларускасць не выдумляюць, а жывуць. Кожны/ая па-свойму. Кожны/ая сваю. Наша эміграцыя — адначасова страта і набытак. Іншы досвед асабістых разлікаў з радзімай — і нязбыўных рахункаў, па якіх канчаткова расплаціцца немагчыма. Літаратура ў выгнанні — экзістэнцыяльны выклік і іспыт на трываласць. Лепшае тут працуе як мікс адчаю і ўпартасці. Таму і пісьменства адпаведнае — бескампраміснае і шчырае. Як наша сённяшняя суразмоўца.
Андрэй Хадановіч не першы год нязменна паспяхова бароніць свой статус нацыянальнага здабытку і літаратурнай суперзоркі. Яго так шмат, што часам хочацца адпачыць ад гэтай бурлівай дзейнасці. Але ж не! Аўтара не спыніць, не стрымаць. Варта чакаць новых цудаў. Бо дагэтуль, побач з арыгінальнымі вершамі, ужо здарыліся пераклады Боўі і Коэна, перапевы “Ласкового мая”, мантажны распіл канона белліту, сеткавыя лекцыі, “Купалінка” a capella і оперныя лібрэта.…
Шлях ад панка да літаратурнага аўтарытэта лёгка кладзецца ў асабісты лёс аднаго з найбольш значных ды спрэчных герояў (пост)сучаснага белліту. Спачатку — дзёрзкі дэнс і шалёная энергетыка, далей — канцэптуальны выклік і сістэмны нонканфармізм, потым — паслядоўная адбудова ўласнай медыйнасці, далей — манументальны opus magnum, мемуары, дзіцячая кніжка… І самы час патлумачыць, як гэта ўсё з табой адбылося.
У ноч з 29 на 30 кастрычніка НКУС забіў больш за 100 беларускіх дзеячаў культуры і навукі. Сярод іх было 22 літаратары.
Словы жывуць сваё, пакуль мы шалеем ад нематы. Мова не паспявае лавіць нашыя траблы і ўвасабляць прабелы агульнага лёсу. Белліт — далёкая палічка глабальнага супермаркета, да якой даляціць не кожны. А даляцеўшы, не зразумее — навошта гэта ўсё. Нам застаюцца зрухі ценяў ды прывіды сэнсаў. Пра што пішам? Ды ўсё пра тое ж. Пра краіну, якой больш няма. І пра гульню ў словы — як апошні прытулак вандроўнага самурая.
Калі рэчаіснаць з’язжае з глузду, а штодзённасць робіцца цікавейшай за нашыя прыдумкі, надыходзіць час аўтафікшн. І гэта тая салодкая пастка, пазбегнуць якой надзвычай цяжка. Бо за знешняй лёгкасцю руху ўздагон падзеям хаваецца запыт на глыбіннае разуменне наяўнага. І спакуса сысці ў танную публіцыстыку. Як дасягнуць дакладнага балансу асабістага і глабальнага? Ці не ёсць аўтафікшн чарговай формай аўтарскага самападману? Разбярэмся з Юляй Арцёмавай.