Твой слоўнік існуе толькі таму, што ты стаміўся маўчаць. Мігранцкае жыццё ляціць, як ківач, — ад апатыі да дэпрэсіі. З кароткімі паўзамі мімалётнага шчасця. Як патлумачыць пустэчу там, дзе была Радзіма? Як паразумецца з асяроддзем, у якім цябе няма? Два шляхі: канчаткова абнуліцца альбо наноў вучыцца быць істотным. Аднаўляць годнасць праз разуменне, што твой боль — не канец, а пачатак. Сабіна Брыло — не адказ, а пытальнік. Выклік кожнаму з нас.
Пісаць пра вершы бессэнсоўна, разбірацца з імі — смешна. Бо насамрэч усё проста: тэкст адбыўся, калі чытач не здолеў ацалець. Вершаванка замінае жыць блеклай раслінай, яе сэнс — быць безабароннай і нязручнай. І ператвараць сумнеўнасць траўматычнай штодзённасці ў музыку сфер. Калі атрымалася, аўтар меў рацыю. І спаліў сябе як трэба. Як гэта робіць берасцеец Уладзімір Глазаў.
Тры гады вольнага палёту без уцямнай будучыні. Мігранцкае шчасце хуткага спажывання. Што тут скажаш? Як адбылося, так адбылося. Цяпер жыві. Вечны лямант аб мінулым-незваротным не мае сэнсу. Дэманстратыўная абыякавасць выглядае штучнай. Дзе ж праўда? Дзесьці побач. Магчыма, акурат у гэтым тэксце.
Жыццё — нечаканы цуд з прадказальным фіналам. Нам застаецца няшмат. Старыя фоткі і бляклыя нататкі. Смак неадваротнага. Танцы на вогнішчы. Цені лёсаў ды сямейныя легенды. Марыя Літвін працуе з тонкімі рэчамі. І дазваляе нам ціха з імі дамовіцца.
Голас розуму анічога не варты ў параўнанні з прыгажосцю ўчынку. Жыццё здараецца з намі, пакуль хтосьці ўпарта выкладае пропісі. І найлепшае, што з гэтым можа адбыцца, — засваенне адваротнага, досвед уцекача. А самае балючае — памяць пра тых, хто застаўся ў матрыцы. Чакаеш сентыментальных мемуараў? Дарэмна. Тут пра ломку лёсу і горкі смак няздзейсненага. Фантомны фотахардкор.
Наш новы нон-фікшн — ужо не пра мабільную летуценнасць, гламурнае спажыванне, траблы айцішнікаў, побытавы фемінізм ды ўсе гэтыя смузі-мафіны. Чарговая генерацыя трапіла ў чарговы замес. Бягучы слоўнік: тэрор, смерць, вайна, эвакуацыя. Новыя аўтары — тыя, хто здолеў адбіць сваю траўму ў тэксты. Юля Арцёмава жыве праз вайну. Без пафасу ды гістэрык. Як прысутная ў сэрцы катастрофы ды райтарка, здольная казаць пра невыноснае.
Памежжа — наша другое імя. Паміж трансам і трызненнем. Паміж кайфам і лайфам. Паміж моўнымі плынямі і скрозь вайну слоўнікаў. Ад мары да пахмелля. І наадварот. Часам здаецца, што пісьменства скончылася. Часам здаецца, што яно толькі пачалося. Нармальны аўтар ненармальных часоў: шаленец, шаман, візіянер. Творца трывожных тэкстаў. У якіх лёгка пазнаць сябе. Мы самі сабе хвароба. І самі сабе ратаванне. А літаратура — сведка і саўдзельнік. Як вось тут.
Кожная генерацыя наноў вучыцца гаварыць. І гэта заўжды трывожна. Бо страшна схлусіць. Няёмка збочыць. А застацца ў матрыцы — яшчэ горш. Сталець у эпіцэнтры шызы — справа амаль невыносная. Аднак непазбежная. Новыя галасы гучаць скрозь шумавыя плыні лайкаў і фэйкаў, агучваюць банальнае, каштуюць недасканалае, жывуць другасным. Каб аднойчы — як пашчасціць — стацца падзеяй.
Вольга Бубіч жыве на мяжы прыватнага і канцэптуальнага, публічнага ды асабістага. Яе тэксты пазбягаюць канвенцый. І акурат таму прыцягваюць увагу і чапляюць вока. Гэта можа быць даследчыцкі артыкул, аўтарская калонка альбо вострае эсэ — у любым выпадку прамінуць не атрымаецца. Бо ў нашай прысутнасці адбываецца істотнае.
Услед за маршамі, мітынгамі ды эвакуацыямі непазбежна надыходзіць час тэкстаў. Падзеі мінаюць, каб адбіцца ў нашай свядомасці рэхам вербальных канструкцый. Слоўнік не паспявае за рухам гісторыі. Але мае права прамовіць ёй наўздагон. Новы “Ператрус у музэі” — нешта большае за “чарговага Бахарэвіча”. Аўтар вызначаецца на мапе шалёнай эпохі. І запрашае нас у саўдзельнікі.
Нарэшце, мы гатовыя пра гэта сказаць: каманда Літрадыё распачынае выдавецкі праект!
Жыць у разрывах сэнсаў. Захлынацца пустэчай. Мроіць немагчымае і любіць непазбежнае. Адчуваць сябе персонай з чужога караоке. І прамаўляць насуперак. Эмігранцкая паэтыка — палынны напой і іспыт на трываласць. Юля Цімафеева ведае, што з гэтым рабіць.