-
“Спачатку было Слова…” Ёсць спакуса менавіта адсюль весці адлік існавання пісьмовага выказвання. І бачыць пісьменнікаў носьбітамі найвышэйшых сэнсаў. Але не ўсё так проста. Бо слова ратуе і забівае. Будуе ды разбурае. Лямантуе і праклінае. Што з ім рабіць? Як быць пачутым? І ўвогуле — ці захаваліся хрысціанскія каштоўнасці ў літаратуры часоў глабальных катастрофаў? Пра гэта — наша размова з айцом Андрэем Кратом.
-
Літаратурны блог — адчайнае прадпрыемства без гарантый поспеху. Бо, здаецца, каму патрэбныя словы пра словы? Але ж не. У нашай лапікавай культурніцкай прасторы востра не стае жывых меркаванняў, шчырых фідбэкаў ды вострых водгукаў. Блог крочыць па вузкай сцяжынцы паміж наіўным меркаваннем і дасведчаным разборам, каб навучыць нас чытаць. І размаўляць пра чытанку. Натхнёна і неабыякава.
-
Хто робіць кніжкі? Вядома, райтары. А яшчэ? Рэдактары. Друкары з выдаўцамі. Чытачы (разумныя). І, натуральна, дызайнеры. Дызайнер — перакладчык ды сааўтар. Саўдзельнік падзеі чытання. Таму што дызайн — не абгортка для тэксту, а ягоная падтрымка і прамоцыя. Дадатковае вымярэнне аўтарскага выказвання. І школа зроку для тых, каго вабіць нябачнае. Хочаш больш? А вось паслухай!
-
Нацыі патрэбныя замежнікі. Каб прачытаць нечытэльнае. Каб аспрэчыць відавочнае. Каб патлумачыць нам саміх сябе. Праблемных. Спрэчных. Недадуманых. Жывых. Замежнік — заўжды назіральнік. Часам — даследчык. Перыядычна — чужаніца. І калі пашчасціць — зацікаўлены тонкі суразмоўца. Генрых Кіршбаўм — акурат той самы выпадак.
-
Кажуць, перакладчык — здраднік, бо знішчае арыгінальны голас аўтара. Здараецца і так — але, калі пашчасціць, пераклад дадае твору дадатковую якасць. Запазычанае іншамоўнае кладзецца ў нечаканы кантэкст і робіцца свойскім для новай публікі. Бо пераклад — не механічны перанос сэнсаў, а змястоўны рэмікс і гульня зместаў. Рэканструкцыя кайфу. Перакладчык/ца — заўжды саўдзельнік/ца чытацкай прыгоды. І мае права на свой сціплы аўтарскі трыумф. Шляхі да яго вядомыя Кацярыне Маціеўскай.
-
Кніжка з карцінкамі — справа тонкая. У ідэале тэкст і маляванка працуюць у тандэме, узмацняючы адно аднаго. Але варта крыху парушыць баланс — і нейкі са складнікаў робіцца неабавязковым: ці то словы, ці то карцінкі. Таму ілюстраванне — заўсёды прыгода аўтар/кі ў пошуках гармоніі. Як з гэтым быць і навошта новыя мяхі старому віну, раскажа Лізавета Лянкевіч.
-
“Літаратурнасць” выглядае амаль ганебна ў часы глабальных катастроф і трагічных зрухаў супольнай свядомасці. Няма веры белетрыстам, разгублена шчабечуць вершаванкі. Гэта фактычна час татальнага нон-фікш, бо жорсткая факталогія штодзённа пераважвае таннае шоу смеццевых інфаплыняў. Адпаведна, актуальны аўтар — больш не візіянер, а даследчык. Далакоп культурных зрухаў. Іншы Марціновіч.
-
Іншаземнасць — заўжды праблема і перспектыва. Бо досвед чужаніцы — шанец зразумець нібыта відавочнае і дакрануцца да амаль нябачнага. Альбо ўсё зразумець не так. Замежныя госцікі вынаходзяць беларускасць адзіным магчымым шляхам: праз спалучэнне сваёй іншасці з тутэйшым кантэнтам. Так ствараюцца новыя партытуры. Так паўстаюць даследчыкі/цы і паэты/кі. Так адбылася Анхела Эспіноса.
-
Кніжная справа — дзіўная рэч. Ці то праца. Ці то лёс. Адным — лёгкае чытво. Іншым — эмацыйны прытулак і псіхалагічнае прыстанішча. А яшчэ ёсць асалода чытання і здольнасць пра гэта казаць. Наста Карнацкая ведае, як гэта ўсё спалучыць.
-
На кожнага Стывена Кінга знойдзецца свой Гутэнберг. На кожнага Бахарэвіча — свой Янушкевіч. Каб стаць падзеяй, кніжкі мусяць трапіць у друк і зрабіцца накладам артэфактаў. Выдаўцы ды рэдактары — ваяры нябачнага фронту, агенты новага зроку і рэжысёры творчых трыумфаў (альбо параз). Сёння запрашаем на бэкстэйдж кніжнай справы — у сэрца “Гутэнберг Паблішэр”.
-
Калі трывожна — дык Кафка. Калі страшна — Оруэл. А вось калі адчайна святло — тады, пэўна, Толкін. Лепшыя мроі і легенды мінулага стагоддзя даследуюць межы чалавечага і глядзяць у бездань несвядомага. Побач з намі. Разам з намі. Каб не было так самотна. Не кажы “візіянеры” і “белетрысты”. Кажы “дыягносты ды ратавальнікі”.
-
Што нас ратуе ў сэрцы татальнай бязглуздзіцы? Простыя рэчы: каханне, вандроўкі ды кніжкі. Кніжнік — гэта лёс ды прызначэнне. Бо хтосьці мусіць нагадваць сеткавым абібокам пра вартасці Джойса, Мантэня ды Разанава. Камусьці трэба практыкаваць інтэлектуальны дайвінг. І сваім прыкладам даводзіць, што гульні розуму не супярэчаць здольнасці ўсміхацца і бачыць лепшае там, дзе яго ніяк не мусіла быць. Ціхан Чарнякевіч — з гэтай хеўры. Выдатны і недарэчны. Як усе сапраўдныя кніжнікі.
