Віктар Жыбуль — культурная анамалія. Бо паснулай краіне ты без патрэбы. Фармалісту цяжка — бо стабільна трапляеш у нефармалы. Абсурдысту млосна — бо краіна шызее лепш. Можна шчэ сысці ў дзяціннасць — але ты ўжо забыўся, як гэта робіцца. Тады застаецца хістацца і збочваць. Блытаць сляды. Мармытаць пад нос ды спяваць абы-што. Каб ніхто не распазнаў у тваёй хваробе свой боль. Каб вершык кульгаў далей.
ЗА КУЛІСАМІ СЬВЯДОМАСЬЦІ
Хочаш выцягнуць нешта з памяці
нешта далёкае вусьцішна-салодкае да шчымлівасьці
і выцягваеш
напінаючы тонкія ніткі
цягнучы лёску лёсу
выцягваеш
лялькі-марыянэткі
лялькі-мары
і лялькі-мроі
лялькі таго якім ты калісьці быў
лялькі таго якім быць зьбіраўся
але так і ня стаў
лялькі таго якім ты бачыў сябе
і таго якім бачылі цябе іншыя
Выцягваеш
ня толькі сябе любімага
але й сябе ненавіснага
выцягваеш свой дарослы шкілет
і свой шкілет у дзяцінстве
шкілет таго якім хацеў бы застацца
і якім не хацеў бы ніколі
Выцягваеш ня толькі лялькі
выцягваеш выцьвілыя дэкарацыі
выцягваеш пыльную з мольлю заслону
выцягваеш цэлы лялечны тэатар
з рэпэртуарам на некалькі жыцьцяў
спраўджаных і няспраўджаных
выцягваеш ніткі
заблытваешся ў іх дашчэнту
але працягваеш ткаць зь іх
сваё карункавае павуціньне
САЦЫЯФОБНАЯ БАЛЯДА
У нашай маленькай вёсцы
тры двары і ніхто нікога ня ведае
у нашай маленькай вёсцы
тры двары і ніхто нікога ня ведае
тры двары і ўсе адно ад аднаго хаваюцца
тры двары і ўсе адно аднаго пазьбягаюць
У скрушны момант
жыхары адной хаты
сказалі што ім так жыць надакучыла
што трэба нешта рашуча мяняць
у адносінах і як бы ўвогуле
і зьехалі
кудысьці зьехалі
адсюль дзе было так моташна
У нашай маленькай вёсцы
два двары і ніхто нікога ня ведае
у нашай маленькай вёсцы
два двары і ніхто нікога ня ведае
два двары і ўсе адно ад аднаго хаваюцца
два двары і ўсе адно аднаго пазьбягаюць
Час няўмольны
выгнаў людзей з другой хаты
паклікаў у сьветлую будучыню далёка вельмі паклікаў
разам з хатай
месца спляжыў пасыпаў попелам
засеяў сумнікам і баршчэўнікам
разараў яшчэ раз пасыпаў яшчэ раз засеяў
У нашай маленькай вёсцы
адзін двор з адным чалавекам
у нашай маленькай вёсцы
адзін двор з адным чалавекам
ён сам ад сябе хаваецца
ён сам сябе пазьбягае
ён сам сябе ня ведае
А калі ён сябе выпадкова знайшоў
а калі ён з сабой выпадкова сустрэўся
а калі ён сябе выпадкова спазнаў
ён спалохаўся і выпадкова сканаў
У нашай маленькай вёсцы
няма ні двароў ні людзей
у нашай маленькай вёсцы
няма ні двароў ні людзей
затое
няма ад каго хавацца
няма каго пазьбягаць
няма каго ведаць
СКУЛЬПТАР-СНАЙПЭР
Хочацца скатаць вялікі камяк
сьнегу, чыстага як tabula rasa,
і закінуць у фортку суседзям —
каб асьвяжыць іх успамінам пра шчасьлівую будучыню
і нагадаць пра сваё існаваньне.
Толькі сьнегу ня бачыў я ўжо,
можа, год, а можа, дванаццаць,
і сьнежку даводзіцца ляпіць
з усяго, што трапляецца пад руку.
З пылу, высмактанага пыласосам,
выпадкова рассыпаных шрубак,
неўзгаданых сноў,
няспраўджаных мар,
са сьлязінак зьмяінай крыўды,
парудзелых плямінак на сьцяне,
абарваных струн,
хлебных крошак на стале,
непамытых унітазаў,
дзіцячых капрызаў,
жыцьцёвых рэбусаў,
пажарных сырэн за акном,
пажаваных нэрваў,
уздыхаў зачаўрэлай нягегласьці.
Я ведаю, што мая сьнежка праляціць міма
ці ўвогуле не даляціць да форткі суседзяў,
бо, можа, я і добры скульптар, каб ляпіць сьнежкі,
але я ня снайпэр,
не, ня снайпэр.
Хутчэй за ўсё, яна пакоціцца, рассыпаючыся і развальваючыся на часткі,
і, можа, дзесьці яна закрые сабою
адчынены люк,
у які вось-вось магла б зваліцца жанчына,
якая трымае за руку хлопчыка,
які вядзе на павадку маленькага сабачку,
у якога на шыі вісіць мэдальёнчык
ці то зь лічбай 8,
ці то зь бясконцасьцю,
ці то з двума пялёсткамі,
што засталіся на кветцы пасьля гаданьня “любіць — ня любіць”.
НАС НЕ БЫЛО
Вы пачуеце гісторыю з захапляльным сюжэтам
пра тое, як нас не было.
Мы будзем спыняць і перабіваць адно аднаго,
захлынаючыся гэтым цудоўным аповедам,
падскокваючы й жэстыкулюючы,
прыгадваючы ўсё новыя і новыя пікантныя падрабязнасьці
таго, як фэерычна нас не было.
Ну! Гэта ж проста неверагодна!
Мы не кахалі і не ненавідзелі,
не спрабавалі выправіць памылкі,
бо мы ніколі й не памыляліся.
Мы не атрымлівалі двоек у школе,
не малявалі коміксаў на сьценах прыбіральняў,
не пілі піва, не слухалі рок-н-рол
і прыгнечана маўчалі пра сэкс.
Нас не было, і ўсё.
Але нас вельмі крута не было!
Мы не гарэлі полымем жарсьці
і не змагаліся за лепшы лёс.
Мы ні ў чым не сумняваліся
і не шукалі прыгожага ў рызыкоўным.
Мы не выпісвалі забароненых газэт,
мы самі сабе іх забаранілі.
У нас ніколі не было продкаў
і ня факт, што будуць нашчадкі.
Старыя шпалеры нашай памяці
зьдзёртыя са сьцен,
нашыя парталы ў іншыя вымярэньні
заменены на шклопакеты.
Цёмныя закуткі нашай падсьвядомасьці пустыя, як і наш халадзільнік.
У нас няма ніякіх таямніц, дакладней,
нашае ўсё — суцэльная таямніца, змытая ў нікуды.
УСЁ = НІШТО!
УСЁ = НІШТО!
У нас ніколі не было гісторыі хваробы —
мы не хварэлі, а толькі прыкідваліся.
Мы выціралі пыл стагодзьдзяў,
ну, ці тысячагодзьдзяў там —
не пасьпелі ўцяміць, і халера зь ім.
Мы тапталі попел вечнасьці
й глушылі яго з вогнягасьнікаў,
каб зь яго не адрадзіўся ніякі Фэнікс.
І наймацнейшым у сьвеце водарам нам падаваўся пах стэрыльнасьці,
пах стэрэатыпнай стэрыльнасьці.
Памяць ніколі не задушыць нас
у цёплых сваіх абдымках.
Ня бойцеся страшнага канца гэтай гісторыі,
бо ў яе ўвогуле няма канца.
І нас бясконца няма.
Не было і няма.
УСЁ = НІШТО!
УСЁ = НІШТО!
Калі раптам нехта скажа, што мы былі, — ня верце, ня слухайце.
Гэта фэйк, гэта фэйк!
Гэта гнюсны фэйк!
Але калі вы любіце фэйкі,
калі вы верыце ў фэйкі,
калі вы па сьвеце разносіце фэйкі,
гнюсныя, але мілыя фэйкі —
то добра, o’key, мы ёсьць,
адмыслова для вас мы ёсьць!
І вы нават пазайздросьціце нам!
* * *
трымаць увагу як раўнавагу
крадучыся па хісткай падлозе
адпаліраванай але тонкай
як падталы лютаўскі лёд
а не ўтрымаўшыся
прабіць пласт уласнаю масаю
плаваць у халоднай цямрэчы ўспамінаў
захлынацца ў дрыгве няспраўджаных мар
назіраць як над галавою
падлога ператвараецца ў столь
МКХЫЕА
хацеў набраць на кампутары слова МУЗЫКА
але пальцы не траплялі на патрэбныя клявішы
быццам не траплялі ў ноты
і мазюкалі міма
пальцы ня слухаліся пальцы збочвалі
пратэставалі і сабатавалі
і замест МУЗЫКІ атрымлівалася
МКХЫЕА
о МКХЫЕА МКХЫЕА
у гуках тваіх я спазнаю хаос замест космасу
о МКХЫЕА ЫЕА ЕА
у глыбінях тваіх вібрацый пячорны агмень
МКХЫЕА ЕАЫКХМ
хрып сумневу і кашаль расчараваньня
рык забытай чвабоды што просіцца вонкі
мыцьцё падгарэлай патэльні
вапнянага цмока аскал
МКХЫЕА
хацеў набраць слова МУЗЫКА
але клявішы клялі не замінай мы самі
хацеў набраць слова МУЗЫКА
але пальцы не трапляляляляляляляляляляляляляляляля
хацеў набраць слова МУЗЫКА
але пальцы не трррррррррррррррррр
хацеў набраць слова МУЗЫКА
але паль
ШТУЧ ТВОРЧ
1
А гэты вепш належыць ужо ня мне,
а штучнасу інтэлекту.
Ён цалкам створаны саім мабільнікам.
Калі ён ляжаў у маёй кішэні
і ў ім нешта націскаоася:
Ййй1х
Йэхэээээ
Нэохцг
2
А насупны верш належыць мабільніку
майго сябра, паэта Зьмітра Вішнёва,
уалі ён ляжаў м націскалася,
а потым даслалася мне эсэмэскай.
З таго часу мінула гадоў дзесяць.
Зьміцер пра гэта дакладна забыўся,
затое я ўсё добра памятаю,
нібы ўчора было:
ээ
юю
(Так, гэта і ёсьць увесь верш.
Сьцісласьць — сястра таленту.)
Нездарма кажуць, што нашая творчасьц чымсьці падобная.
Можа, і ў гэтым выпадку
урытыкі ўнойдуць
падабенства.
3
А, дарэчы.
Нешта пажобнае адбылося і са мной,
калі я бегма бег з мабілкаю ў сумцы, запала адна клявіша і часткова некалькі суседніх,
і мае сябры,
а таксама пару выпадковых незнаёмых лбдзей
атпымалі ў мэсэнджэры паведамленьне:
Аааааааааааапааааааапаппааааааааааааапппппмссмсмммсаааааааппппааааааааааааааааааааааааааааааааааааааааааааасаааааааааааааааааааааааааааааааааааааааааааааааааааап
Яеы вырашылі, што са мною нешта здарылася,
але я сукапоіў, сказаў, што нічога такога,
што гэта з усімі намі нешта здарылася,
але ня больш за тое.
ВОРАГ МОЙ
Язык прывык усё жыцьцё круціцца.
Як жаба ў слоіку, вужака на патэльні.
Язык параніўся, залізваючы раны.
Чым залізаць паранены язык?..
РАДАСЬЦЬ МАЯ
у дрымучым лесе пачуцьцяў
хаваецца радасьць мая
няўлоўная як вавёрачка
белая-пухнатая як пясец
хачу злавіць ды вагаюся
а раптам гэта браканьерства
можа яна рэдкі зьвер
занесены ў Чырвоную кнігу
нездарма ў яе бірка ў вуху
ды колца на лапе
* * *
Умець выказваць невыказнае.
Альбо нават так:
толькі невыказнае і ўмець выказваць.
Ня ўмець выказваць нічога,
апроч невыказнага.
Не вымаўляць нічога,
апроч невымоўнага.
Маўчаць, набраўшы ў рот вады,
з мэтай прыцэльна выпусьціць яе
пругкім фантанам у вечнасьць.
* * *
Жаданьне пачаць жыцьцё з чыстага аркуша
адчуваецца найбольш востра,
калі разгублена сядзіш
паміж тонамі макулатуры.
Віктар Жыбуль — паэт, перформер, літаратуразнаўца. Hарадзіўся ў 1978 г. у Мінску. Кандыдат філалагічных навук. Удзельнік творчага руху “Бум-Бам-Літ”, шэрагу літаратурна-музычных і тэатральных праектаў. Аўтар кніг паэзіі “Калі ў хаце дывэрсант” (1996), “Рогі гор” (1997), “Прыкры крык” (2001), “Дыяфрагма” (2003), “Забі ў сабе Сакрата!” (2008, з Верай Бурлак), “Стапэліі” (2012), “Дзяцел і дупло” (2016), “Аранжавы” (2024), а таксама п’ес і шматлікіх навуковых артыкулаў. Пераможца некалькіх паэтычных слэмаў, лаўрэат прэмій “Залаты апостраф” (2011), “Міжнародная адзнака імя Давіда Бурлюка” (2013), “Празрысты Эол” (2018). Творы перакладаліся на 16 моваў свету.