Спроба тэксту заўжды болей за тэкст. Шумавая бязглуздзіца, гістэрыка метафар, нібыта мары і як бы памяць, скамечаная мова і хісткая версія сябе... Трэба перажыць спробу тэксту, каб даць прамове саспець. І дачакацца выказвання.

Цела лесу

Do you need to understand rain to be inside it?
 — Ocean Vuong

Адным з першых зафіксаваных вызначэнняў аўтафікшн з’яўляецца “выдумка абсалютна праўдзівых фактаў”. Я не ў першы раз намагаюся напісаць гэты тэкст, але атрымліваецца зноў няўдала: тэкст скрыпіць патугамі, народжваецца, уваходзіць у мяне назад. У бясконцым коле абрывання і вяртання словы адрываюцца горкімі шматкамі і зусім павольна замацоўваюцца праз экран ноўтбука. Я магу напісаць тэкст — прыгучы мяч, тэкст — непадатлівую гліну слоў. Але гэта не разамкне кола. Таму для мяне важна дадаць праўды.

Раней мае веды пра лес былі гучным страхам і заблытанай памяццю дзяцінства. Лес быў месцам вайны, дзе ногі наступалі на ямкі ад мін. У ельніку нашай прыгараднай мясцовасці завяліся маньякі і гвалтаўнікі, якія чакалі мяне: вось я з чорнымі ад мокрай зямлі нагамі і ў бацькоўскай панаме крочу за хворастам. Лес — гэта і зала чакання.

Я прымушаю сябе шукаць прычыны: чаму лес для мяне — памежжа. Хачу паспрабаваць гэтым тэкстам звязаць поле недасказанасці, поле ціхіх мікрааўтобусаў, поле цялеснае.

Лес як дзікі прышэлец
як vpn
як анархізм
як лакрыца
як зафарбаваны мурал.

Ці магу я адначасова існаваць зараз і па іншы бок? Ці ёсць “я” незавершаная, in progress, гібкая і водападобная? Ці ёсць я, на якую не ўплывалі змены валют, “Смешарыкі”, маўкліва-таемны парк Гомеля, сонечныя зацьменні, пікеты, зайздрасць, шматмоўе і цяжкія брудныя зімы? Ці ёсць я, якая не ведае паху натоўпу мокрых стомленых людзей, якая адказвае на званкі з незнаёмых нумароў, якая не баіцца сказаць жанчыне “я цябе хачу”, якая сапраўды кагосьці хоча? Ну так вось: чаканне — гэта засунуць указальны палец рукі ў гарачы згіб каленкі і заплакаць.

Я выбіраюся ў лес не часцей за раз у два месяцы, бо візіты туды павінны быць дазіраванымі. Нельга проста прыйсці ў лес у любы час і чакаць, што ён прыме цябе. Калі пачуцце тугі падымаецца да паверхні, да валаскоў рукі, гарыць сухой коркай, чэшацца і прарастае, калі больш адчуваеш сябе лішайнікам, чым чалавекам, — вось тады можна ісці ў лес. У іншы час ён для мяне нічога не адкрывае. У лесу і адсутнасці голасу ёсць магутная сіла — гэта магчымасць няспешнага суіснавання. У жыцці гарадскім і хаатычным трэба ўвесь час трымаць сябе за руку, кантраляваць падлучэнне да інтэрнэту, рабіць асцярожныя крокі і карыстацца блытанымі маршрутамі. У лесе ж цягліцы расслабляюцца, дыханне становіцца больш глыбокім, па сцежцы ўглыб мяне вядзе чорны дрозд. Ты маўчыш, але маўчанне запаўняецца жывой вадой. Потым рэальнасць зноў праб’ецца, як страшны працяглы сон, зажурчыць электраправадамі. Але зараз я тут, і пакуль я маю права існаваць.

Вообще нет ничего более страшного, чем писать из точки невидимости. Когда мы обычно говорим про невидимость, в виду имеется физическое свойство неотражения света. Но в своем письме я вижу другое. Она похожа на небытие. Невидимость катастрофическая, т. е. (не)вымышленная, т. е. родная, т. е. “последвадцатовская”, она расчерчена схемой метро на русском, она в скрежете колеи трамвая и неожиданной трогательности, которая застает меня за наблюдением пары девушек на вечеринке. Ночные танцы в феврале располагаются на площади Победы, точнее ближе к Якуба Коласа: мне опять наступили на ногу, и слезы щекотали мне нос под великолепную песню Zaz, которую тогда беспощадно запускали раз за разом. С помятым сапогом и съеденной помадой я казалась себе отвратительно лишней среди кружевных юбок и красных беретов, пока не заметила в углу прижатых друг к другу девушек. Мне кажется, до того момента мне никогда не хотелось держать кого-то за локоть так сильно: всей своей пятерней покрыть мягкую кожу, переливающуюся в бликах диско-шара, облизать свою ладонь, посмотреть в лицо так близко, чтобы глаза слились в одно. Теперь я представляю это с каждой девушкой, которая мне нравится: фантазирую о несуществующих нас на французской вечеринке посреди бесснежной черной минской зимы. Я беру в руки ее локоть, играет Zaz, я заваливаюсь кому-то на ногу. Наспупает колючее и сладкое небытие.

З дзяцінства ў мяне захавана важная і распухлая каробка з-пад праса. У ёй шчыльна ляжаць сотні дыскаў, на якія для мяне запісваліся мульцікі, і музыка. Адзін з тых дыскаў называецца “Метамарфозы”. Пакуль я пішу, я стараюся ўспомніць, што на ім запісана. Ці гэта мульцік пра тэфтэлі з неба? Падборка музыкі на фартэпіяна? Кліпы пад фонк-музыку? Выпускны сястры? Памяць ствараецца з сям’і, знаёмых і сяброў. Тады дзе месца памяці майго цела? На сцяне перад маім пісьмовым сталом выдзяляецца пляма ад прусака, якога я размазала тапкам пару месяцаў назад. Так жывое і нежывое ў маім пісьме пераліваецца паміж словамі, хутка ўпісвае сябе ў тэкст, займае прастору цялеснасці, разглядання. Я чужынка ў гэтым лесе, але там, праз сухі хвораст і пах маладых чарніц, паўстае яшчэ адна незнаёмая дзіцячая версія мяне, а гэта значыць: заблытаныя нітачкі ўсё ж развязваюцца.

Лес расказваў сваю сэксуальнасць павольна, сухімі жоўтымі іголкамі на астылай зямлі. Лес схаваў мяне ў жываце. Я дазваляю лесу назіраць за мной у стане “абглоданай костачкі”: гэтак жа мая маці кажа пра шматочкі коснай тканкі, што сабака пакідае пасля ласунку.

Каб прадвінуцца ў раскрыцці лясных пасланняў, склала спіс словаў, якія думаюцца ў лесе:

· курага
· продовольственная корзінка
· пізда
· пизда
· tenderness
· Turdus merula
· ой, Ліза (голасам сястры)
· ш ш ш ш ш (імітацыя вожыка)
· дзікія пчолы
· катарсіс
· lingua franca
· як я скачала тіндер
· як Я. знайшла там мужа
· як нічога на свеце не атрымалася
· барбітурат
· duty free
· головастікі

Ёсць словы, да якіх я адчуваю экстрэмальны craving. Магчыма, у іх няма ніякага асабліва эксклюзіўнага сэнсу, але, па маім меркаванні, яны маюць нада мной пэўную сілу. Гэта значыць: іх можна змясціць ў мокрую ад дажджу далоньку. Два словы, якія асабліва добра змяшчаюцца ў далоньку: “трогательный” і “печаль”. “Печаль” — выдатнае слова, каб вымавіць шэры клубок завялай ад смутку паслядваццатаўскай пустаты. А “трогательный” — шыпучы і любімы, невымоўны, трогательным можа быць ўсё. Гэта слова набывае новыя сэнсавыя хвосцікі, калі пашукаць яго этымалогію: спачатку сайт піша, што слова “трогательный” было калькай ад французкага слова touchant. Але я адкрываю наступную ўкладку са словам “трогательно” і тэкст сайта прапаноўвае: “сравнивают с латышск. treksne «удар, толчок», с лат. trahō, -еrе, trāхī, tractum «тянуть, тащить», с лат. tergeō, -ērе tergō, -еrе «стирать, чистить», готск. þaírko «дыра»”. “Дыра” і “толчок” дакладна маюць дачыненне да майго крэйвінгу слова. “Дыра” і “толчок” — гэта адправіцца ў пошук, гэта важкасць стомленага цела, пахучае смольнае паветра блізкай мне дубравы. Закрываю ўкладку.

Падчас майго апошняга пераходу мяжы я засынаю ў духаце салона на ціхія 24 хвіліны, і мне сніцца мой пагранічны пункт. Экран тэлефона паказвае 02:33, за вакном амаль непрыкметна хістаюцца сосны каля калючага плота. Я трошкі нервуюся і намагаюся ўпэўніць сябе ў тым, што лес на мяжы двух краін фізічна нічым не адрозніваецца ад маіх любімых лясоў, але гэта сон, таму на размову з сабой часу даецца няшмат. Наш аўтобус павольным вусенем падпаўзае бліжэй і бліжэй да пакоя дагляду. Пасажыры перацякаюць у напаўцёмны пакой, дзе яны цяжка маўчаць і перакладваюць з рукі ў руку свае валізы і пакеты duty free. У сне замест людзей у форме мяне дапытвае птушка. Спачатку я не пазнаю яе: фуражка нацягнута на самую дзюбу, адно крыло няёмка адвернута ў бок. Толькі калі я падаю свой ліпкі ад поту сіні пашпарт і бачу тонка разлічаныя скачкі птушкі да галоўнага камп’ютара, тады ўсведамляю, што перада мной чорны дрозд. У пакоі дагляду пахне смалой і маладымі грыбамі, я паварочваюся паглядзець на натоўп, які яшчэ стаіць на нагах. Іх твары, павернутыя да мяне, пакрыты страшнай пяшчотай, як размазаным расталым маслам па корцы хлеба. У наступны пакой за птушкай у форме я заходжу ўжо адна, дрозд на крыле нясе мой пашпарт, разглядае стары фотаздымак дзяўчыны з касым праборам і валасамі да грудзей на апошняй старонцы, дае камусьці пазыўку. І адпускае? Калі я прачнуся на перадапошнім шэрагу рэйсавага аўтобуса і закрыю высушаны ад сну рот, па шыі прабяжыць халодная сцежка поту. Падымуся на хвілінку з месца праверыць шакоціс: тонкія іголачкі з цеста добра захаваліся на акружнасці слодыча. Хутка наша чарга. Толькі б шакоціс даехаў да дома.

Шукаць свае межы навобмацак — гэта задача зусім нялёгкая. Калі вочы заплюшчаны, можна правесці пальчыкам па сваім локці, наткнуцца на сасновы пень, адысці пару крокаў і паспрабаваць знайсці самы край уліткі вуха. На жаль, і там можа чакаць высахлае дубовае цела, прабітае тысячай дробных шашаляў. А яшчэ: я апускаю руку ў нагавіцы да гарачай скуры і думаю пра мышыны гарошак, сыраежкі, свежыя люпіны, пяшчотную папараць з шурпатасцю сорусаў на ніжнім баку. Дзеці заліваюць пясок з вадой у формачкі зор, машын і вішнёвых кексаў. Формачку са словаў можна рабіць для чаго заўгодна, але ці вытрымае яна напор пяцідзесяці дзевяці кілаграмаў твайго дапытлівага хвойнага цела — пытанне зусім іншае. Такія формачкі, як былі ў маім дзяцінстве, я ўжо не змагу заказаць.

Мэта гэтага тэксту — убачыць у ім сябе. Адлюстравацца. Увесь халодны пот, плямы на баках соснаў, вугалок пашпарта, след ад гелевай ручкі на DVD-дыску — мне патрэбны ўсе гэтыя сведкі, каб намацаць межы сябе. У лесе я магу пралезці ў невялікую дзірку плота каля станцыі электрычак і зазірнуць на другі бок сакрэтаў. Лес пяе для мяне галасамі берасцянак, зязюляў і сычоў. Галінкі голых арэшнікаў матляюцца налева і назад, малююць геаметрычныя пустоты. Я = Ліза ў квадраце. Заключаная ў 26,4 гектары. Заключаныя ў амаль 21 тысячу гектараў. Метамарфозы — гэта ўкласці адну мяжу ў другую, а потым на яе наступіць.

Я абяцаю сабе такога не рабіць, але ў метро зрываюся і зноў думаю пра тых жанчын у клубе. Я б абула свае тоненькія чорныя туфлі, намазала складачкі вачэй блёсткамі і абапёрлася на сцяну, каб ты мяне пацалавала. Але ты не пішаш, не пішаш, не пішаш. Ладна.

Можна падумаць, што ў гэтым тэксце няма месца сну пра пагранічны кантроль, а можа і няма месца паху хвоі, і пясочніцам у двары, але я ўпэўненая, што гэтыя дэталі важныя. Яны фіксуюць кожны рух, даюць накірунак. Расказваюць пра мяне, бо як яшчэ можна адшукаць празрыстую расказчыцу? Як можна вярнуць сабе тое, чым валодае 21 тысяча гектараў? Толькі праз гарачую скуру, толькі праз птушак, толькі праз шакоціс, толькі праз клубны бліскучы дыска-шар. Маё цела вылазіць праз мякіш хлеба, праз крыло чорнай дробненькай птушкі, і я ствараю контур. Гэты працэс зусім не страшны: гэта нават мякчэй за сабаку-мяшочак, з якім я спала ў сваім дзіцячым ложку.

Я перыядычна ўспамінаю казулю, якую мы з сяброўкай выпадкова ўбачылі пасярод лесу. Метадычна выглажваю дэталі: на якой паверхні я сядзела (на шурпатай кары бервяна), што я малявала (капіравала карцінку на каробцы алоўкаў — горы і снежна-зялёная шырокая даліна пад імі), як выглядала А. (на ёй была вялікая панамка, якая ператварала яе ў Снусмумріка, і кашуля ў клетку). Тое, што перад намі прабегла казуля, здаецца цудам: якім чынам на маленькай, амаль замкнутай прасторы з пратаптанымі людзьмі сцежкамі і штогадовым натоўпам студэнтаў на практыцы з’явілася такая магічная жывёла — вышэй за нашыя задраныя на дрэва калені, казуля падалася нам воўкам. Ці магла гэта быць казуля? Ці лес ператварыў наш сон у галодную галюцынацыю, страту? Як бы не было: лясныя жыхары лекуюць самі сябе, казуля мільгае перад стомленымі вачыма, воўк буйной постаццю хаваецца ў мяне паміж ног. На маім абліччы блікі ад дыска-шара. Усё так, як можа быць у рэальнасці. Абсалютна трогательно.

Як мне змясціцца ў такой маленькай каробачцы, якой ёсць мой дом? Гэты тэкст гарчыць у роце неадказанымі пытаннямі, словы ў яго выціснутыя праз тонкую белую марлю, як тварожная вада. Я пытаюся зразумець, якое маё месца сярод такіх жа лясных нябачных людзей, чаму мне недаступна выйсце.

Я чытаю бэл хукс “All About Love” і з эпіграфа вырываю вачыма: “…за тое, каб трымацца, за тое, каб зноў перажыць той момант захаплення, пазнавання, калі мы можам глядзець адзін на аднаго такімі, якія мы ёсць на самой справе, без фальшу і прытворства, аголенымі, і не саромецца”. Я ўяўляю, што мы — блізкія людзі: цякучыя і бясконтурныя, прагрэтыя чэрвеньскім сонцам пасля дажджу. Мы выходзім з лесу, каб зайсці ў штосьці больш страшнае і неспакойнае. Мы цалуем у вусны такіх жа зданяў, як мы, залазім у памежныя тэрыторыі, казулямі хаваемся ад вачэй. Мы знаходзім свабоду ў рэдкіх момантах наслаення рэальнасцяў, мігцення вады. Сёння я не змагла зайсці ў свой лес. Брамка была зачыненая, ішоў бясконцы чэрвеньскі дождж, лужынамі па асфальце разбягаўся пах бензіну, у небе нізка і часта ляталі самалеты — да 3 ліпеня заставаўся адзін тыдзень. Я прытулілася да аўтобуснага прыпынку, каб выдыхнуць і выліць ваду з басаножак. Выцерла экран тэлефона і праз навушнікі ўключыла запіс песні чорнага дразда: у мяне есць 1 хвіліна 27 секунд, каб паспрабаваць забегчы дадому.

Ліза В. — аўтарка, жыве ў Мінску, нарадзілася ў Гомелі. Публікавалася ў зборніках “Пакой”, “Карані/Лісце”, на анлайн-платформах “Уж”, “Расцяжэнне”. У пісьме даследуе памяць, ідэнтычнасць і блізкасць.